Εβραιόκαστρο

Ονομασία πολλών κάστρων κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα (Άνδρο, Κύθνο, Πάρο, Αμοργό, Τήνο, Λήμνο κ.α.), όπου απαντά με διάφορους τύπους: Εβριόκαστρο, Οβρεόκαστρο, Οβριόκαστρο, Βριόκαστρο, Βριγιόκαστρο. Η ονομασία Ε. έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις και διαμάχες σχετικά με την ετυμολογία του α’ συνθετικού. Έτσι συνδέθηκε με τη λέξη Εβραίος, όχι με την έννοια ότι το κάστρο αποτελούσε εβραϊκή κτήση αλλά από το χαρακτηριστικό ότι, αν και ήταν ερειπωμένο και άθλιο, περιείχε αμύθητους θησαυρούς. Το γεγονός αυτό έκανε τον λαό να παρομοιάσει το κάστρο με φιλάργυρο Εβραίο, ο οποίος παρουσιάζεται αξιολύπητος, για να μην υποπτευθούν οι άλλοι τα πλούτη του. Μία άλλη παρετυμολογία οδήγησε στην προέλευση της λέξης από παραφθορά της λέξης Ωραιόκαστρο ή Ωριόκαστρο (Κάστρο της Ωραίας ή της Ωριάς). Εκεί κατοικούσε –σύμφωνα με τον λαϊκό θρύλο– η πριγκίπισσα Ωραία, η οποία αυτοκτόνησε όταν το κάστρο έπεσε στα χέρια του ξένου κατακτητή με δόλο. Όμως, ούτε και αυτή η συσχέτιση φαίνεται πιθανή, γιατί παρουσιάζει διάφορα προβλήματα. Σωστότερη φαίνεται η ετυμολογία που πρότεινε ο βυζαντινολόγος και ακαδημαϊκός Φαίδων Κουκουλές, ο οποίος υποστήριζε ότι ως α’ συνθετικό μπορεί να θεωρηθεί η λέξη βρύο (μούσκλι), που δικαιολογείται στην περίπτωση αυτή και από φωνητική και από λογική άποψη. Θεωρήθηκε λοιπόν πιθανό ότι ο λαός, βλέποντας τα ερειπωμένα κάστρα να έχουν σκεπαστεί από βρύα, εύκολα θα μπορούσε να τα ονομάσει βρυόκαστρα.